మహేశ్వర సూత్రములు

 పరమ శివుడు నాట్యం పూర్తి చేసాక డక్క చేసిన శబ్దాలను మహర్షి పాణిని సూత్రాలుగా చేసుకుని అయన ’అష్టాధ్యాయి రచన చేసారు అని నానుడి

మహేశ్వర సూత్రాలు: 

1 అ,ఇ,ఉ,ణ్,

2  ఋ,ఌ,క్ 

3  ఏ,ఓ,ఙ్ 

4  ఐ,ఔ,చ్ 

5  హ,య,వ,ర,ట్ 

6  ల,ణ్

7 ఞ,మ,ఙ,ణ,న,మ్ 

8  ఝ,భ,ఞ్ 

9  ఘ,ఢ,ధ,ష్ 

10  జ,బ,గ,డ,ద,శ్ 

11  ఖ,ఫ,ఛ,ఠ,థ,చ,ట,త,వ్ 

12  క,ప,య్ 

13  శ,ష,స,ర్ 

14  హ,ల్

 అ,ఇ,ఉ,ఋ,ఌ,ఏ,ఓ,ఐ,ఔ,చ్ = అచ్ = అచ్చులు

 హ,య,వ,ర,ల,ఞ,మ,ఙ,ణ,న,ఝ,భ,ఘ,ఢ,ధ,జ,బ,గ,డ,ద,ఖ,ఫ,ఛ,ఠ,థ,చ,ట,త,క,ప,శ,ష,స,ర్,హల్ = హల్లులు

వీటిని ప్రత్యాహారాలంటారు. పాణిని సూత్రాలను స్వల్పాక్షరాలలో చెప్పడానికి ఇది ఉపయోగించారు.

1. a i u ṇ

2. ṛ ḷ k

3. e o ṅ

4. ai au c

5. ha ya va ra ṭ

6. la ṇ

7. ña ma ṅa ṇa na m

8. jha bha ñ

9. gha ḍha dha ṣ

10. ja ba ga ḍa da ś

11. kha pha cha ṭha tha ca ṭa ta v

12. ka pa y

13. śa ṣa sa r

14. ha l